ЖАДНАМА

ИНТЕРНЕТ ЖЕЛІСІНДЕГІ БАЛАЛАРДЫҢ ҚАУІПСІЗДІГІ БОЙЫНША

Интернет-қауіптердің жіктелуі

Дүниежүзілік торда жас пайдаланушылардың келесі қауіптілік түрлері бар:

* суицид-сайттар;

* әлеуетті өзін-өзі өлтіретін сайттар-форумдар;

* наркосайттар (интернет марихуана қолданудың «пайдасы» туралы жаңалықтармен, рецептермен және дайындау кеңестерімен );

• ұлттық алауыздықты және нәсілдік қабылдамау (экстремизм, ұлтшылдық, фашизм);

* порнографиялық бағыттағы сайттар;

* танысу сайттары (виртуалды қарым-қатынас нақты қарым-қатынас қабілетін бұзады, жасөспірімдердің коммуникативтік дағдыларын жоғалтады);

* экстремизмді, зорлық-зомбылықты және мінез-құлықтың девиантты түрлерін, жеке кездесулерді ұсынатын бейтаныс оқушылардың өмірі мен денсаулығына тікелей қауіп-қатерлерді, сондай-ақ алаяқтықтың түрлі түрлерін насихаттайтын сайттар;

* секталар (виртуалды әңгімелесуші жасөспірімнің дүниетанымына әсер етуі мүмкін)

 

Интернет желісіндегі жұмыс ережелері

1. Бейтаныс сайттарға кірмеңіз.
2. Егер Сізге пошта арқылы Word немесе Excel файлы келсе, тіпті таныс тұлғадан ашпас бұрын, оны вирустарға тексеріңіз.
3. Егер бейтаныс тіркеме келсе, оны іске қоспаңыз, бірден өшіріңіз және өшіріңіз.
4. Ешқашан ешкімге құпия сөзді жібермеңіз.
5. Парольдер үшін сандар мен әріптердің есте сақтау жинағын қолдануға тырысыңыз.
6. Интернет арқылы сөйлескен кезде өзіңіздің жеке мәліметтеріңізді көрсетпеңіз.
7. Ересектердің бақылауынсыз Интернет желісінде танысқан адамдармен кездеспеңіз.
8. Егер желіде тіркеуден өту қажет болса, онда оны ешқандай жеке ақпарат көрсетілмейтіндей етіп жасау керек.
9. Интернетте орналасқан барлық ақпаратты сенуге бола бермеу керек.
10. Экрандағы маңызды ақпараты бар компьютерді қараусыз қалдырмаңыз.
11. Маңызды ақпаратты ортақ компьютерде сақтамаңыз.

 

7-ден 8 жасқа дейін

Интернетте бала қандай да бір сайттарға, мүмкін, ата-анасынан рұқсат алмаған чаттарға баруға тырысады. Сондықтан ата-аналарға (заңды өкілдерге) Интеренетті пайдалануды шектеу жөніндегі бағдарламалар ұсынатын есептер, яғни ата-ана бақылауы немесе уақытша Интернет файлдарынан (қалталар) көре алатындарыңыз пайдалы болады. c:\Users\User\AppData\Local\Microsoft\Wmdows\Temporary Windows Vista операциялық жүйесінде Internet Files). Нәтижесінде, балада тұрақты бақылау жүргізіліп жатқаны сезілмейді, алайда, ата-аналар әлі де баланың қандай сайттарға баратынын білетін болады. Осы жастағы балалар отбасының күшті сезіміне ие, олар сенімді және беделге күмәнданбайды. Олар онлайн ойындар ойнауға және электрондық пошта арқылы Интернетке саяхат ұнайды, ата-аналар ұсынған сайттар мен чаттарға кіру.

 

7-8 жастағы балаларға арналған Интернет желісіндегі қауіпсіздік кеңестері

* Балалардың  Интернетке кіру ережесін жасап, бұл ережені толықтай орындалуын бақылаңыз.

* Балаңыздың компьютердегі уақытша болу нормаларын сақтауды талап етіңіз. Балаңызға сіз мұны қалайтындіктен емес, оның қауіпсіздігіне алаңдатасыз және оған әрдайым көмектесуге дайын болғандықтан, оны бақылай аласыз.

* Интернетке қосылған Компьютер  ортақ бөлмеде болуы керек.

* MSN Kids Search сияқты арнайы балалар іздеу машиналарын пайдаланыңыз.

* Стандартты ата-аналық бақылауға қосымша ретінде қажетсіз мазмұнды құлыптау құралын пайдаланыңыз.

* Балаларға өз мекенжайларына жол бермеу үшін отбасылық электрондық жәшікті жасаңыз.

* Тиісті бағдарламалық қамтамасыз ету арқылы тегін пошта жәшіктері бар сайттарға кіруді шектеңіз.

* Электрондық пошта, чаттар, тіркеу нысандары мен профильдер арқылы қандай да бір ақпаратты жарияламас бұрын балаларды кеңесуге үйретіңіз.

* Балаларды сіздің келісімінсіз файлдарды, бағдарламаларды немесе музыканы жүктемеуге үйретіңіз.

* Балаларға жедел хабар алмасу қызметтерін пайдалануға рұқсат бермеңіз.

* «Ақ» тізімге кіруге рұқсат етілген сайттар тек жақсы беделі бар сайттарды ғана енгізіңіз.

* Шынайы өмірде достарыңызбен сөйлесуді ұмытпаңыз.

* Балаңыздың интернетке қатысты кез келген қауіп-қатер немесе дабыл туралы хабарлауды үйреніңіз.

 

9-дан 12 жасқа дейінгі балаларға арналған қауіпсіздік кеңестері

Осы жаста балалар, әдетте, Интернетте қандай ақпарат бар екені туралы естілген. Олар мұны көргісі келеді, оқып, естігісі келеді. Бұл ретте, қажетсіз материалдарға қолжетімділікті ата-ана бақылауы арқылы оңай бұғаттауға болатынын есте сақтау қажет.

* Балалардың  Интернетке кіру ережесін жасап, бұл ережені толықтай орындалуын бақылаңыз.

* Балаңыздың компьютердегі уақытша болу нормаларын сақтауды талап етіңіз.

* Балаңызға сіз мұны қалағандықтан емес, оның қауіпсіздігіне алаңдаушылық білдіресіз және оған әрдайым көмектесуге дайын екендігіңізді көрсетіңіз.

* Интернетке қосылған Компьютер ата-анасының қарауынсыз болмай, ортақ бөлмеде болуы керек.

* Стандартты ата-аналық бақылауға қосымша ретінде қажетсіз мазмұнды құлыптау құралын пайдаланыңыз.

* Балалармен олардың достары туралы Интернет арқылы сөйлесуді ұмытпаңыз.

* Балаларға тек қана «ақ» тізімдегі сайттарға кіруге рұқсат етіңіз, оны олармен бірге жасаңыз.

* Балаларды ешқашан электрондық пошта, чаттар, жедел хабар алмасу жүйелері, тіркеу нысандары, жеке профильдер құралдарымен және интернет конкурстарына тіркелу кезінде жеке ақпаратты бермеуді үйретіңіз.

* Балаларды рұқсатсыз бағдарламаны жүктемеуге үйретіңіз. Олар кездейсоқ вирустарды немесе басқа қалаусыз бағдарламалық жасақтаманы жүктеуі мүмкін екенін түсіндіріңіз.

* Балаңызға компьютерде жұмыс істеу үшін шектеулі есептік жазба жасаңыз.

* Балаңыздың интернетке қатысты кез келген қауіп-қатер немесе дабыл туралы хабарлауды үйреніңіз. Егер өзіңіз сізге қауіп-қатерлер немесе дабылдар туралы айтсаңыз, олар қауіпсіз жағдайда екенін ұмытпаңыз. Оларды мақтаңыз және осындай жағдайларда тағы бір рет келуге кеңес беріңіз.

* Балалардың бейтаныс адамдармен қарым-қатынас жасамайтынына көз жеткізу үшін электрондық поштаға қол жеткізуін талап етіңіз.

* Балаларға торапты бұзақылыққа, өрмелеуге немесе қауіп-қатерлерге пайдалануға болмайтынын түсіндіріңіз.

 

13-17 жас аралығындағы қауіпсіздік кеңестері

* Балалардың  Интернетке кіру ережесін жасап, бұл ережені толықтай орындалуын бақылаңыз.

* Интернет желісіне қосылған Компьютер ортақ бөлмеде болуы керек.

* Балалармен ғаламтордағы олардың достары туралы әңгіме шынайы өмірде достарыңызбен қалай жұмыс істейтіні туралы сөйлесуді ұмытпаңыз. Бұл адамдардың таныс екеніне көз жеткізу үшін балалар жедел хабар алмасу қызметі арқылы сөйлесетін адамдар туралы сұраңыз.

* Сіздің балаларыңыз қандай чаттарды пайдаланатынын білу қажет. Модерацияланған чаттарды пайдалануды ынталандырыңыз және балалардың жеке режимде сөйлеспеуі үшін талап етіңіз.

* Балалар Интернет желісінен достарыңызбен ешқашан кездестірмеуін талап етіңіз.

* Балаларды ешқашан электрондық пошта, чаттар, жедел хабар алмасу жүйелері, тіркеу нысандары, жеке профильдер құралдарымен және интернет конкурстарына тіркелу кезінде жеке ақпаратты бермеуді үйретіңіз.

* Балаларды рұқсатсыз бағдарламаны жүктеуге үйретіңіз. Олар кездейсоқ вирустарды немесе басқа қалаусыз бағдарламалық жасақтаманы жүктеуі мүмкін екенін түсіндіріңіз.

* Балаңыздың интернетке қатысты кез келген қауіп-қатер немесе дабыл туралы хабарлауды үйреніңіз. Егер өзіңіз сізге қауіп-қатерлер немесе дабылдар туралы айтсаңыз, олар қауіпсіз жағдайда екенін ұмытпаңыз. Оларды мақтаңыз және осындай жағдайларда тағы бір рет келуге кеңес беріңіз.

* Оларға спамды қорғауға көмектесіңіз. Жасөспірімдерді Интернетке өзінің нақты электрондық мекен-жайын бермеуді, қажетсіз хаттарға жауап бермеуді және арнайы пошта сүзгілерін пайдалануды үйретіңіз.

* Жасөспірімдер баратын сайттармен танысуды үйреніңіз.

* Балаларға торапты бұзақылық, басқа адамдарға қауіп немесе өрілген тарату үшін пайдалануға болмайтынын түсіндіріңіз.

* Жасөспірімдермен желілік құмар ойындардың мәселелерін және олардың мүмкін болатын тәуекелдерін талқылаңыз. Естеріңізде болсын, балалар бұл ойындарды заңға сәйкес ойнай алмайды.